سالهای سال از اولین سفر خودرویی جهان توسط برتا بنز گذشته است؛ زنی که به نظرم نماد جمله «پشت هر مرد موفقی، زنی ایستاده است» در صنعت خودروسازی است و شاید اگر آن روز بدون اجازه کارل، سوییچ ماشین را نپیچانده بود(!) و به همراه آقازادگان سری به خانه مادرش اینا نزده بود، امروز صنعت خودروسازی چند سالی عقب‌تر بود.
در این راه پر پیچ و خم از مانهایم تا فورتزهایم، مطمئنا در کنار تمام مشکلاتی که ایده کارل داشت و به ذهن برتا خطور کرد، تکان تکان‌های به ارث برده شده از کالسکه نیز وجود داشت و شاید این همان دلیل برای نامگذاری اولین خودروهای درونسوز بود؛ کالسکه‌ی بی‌اسب. شاید بتوان مبدأ وجود سیستمهای تعلیق را از اختراع چرخ و سپس گاری انگاشت و از این جهت سیستم تعلیق را می‌توان اختراعی از بشر پنداشت که عمر آن به درازای تاریخ است.
کلمه تاریخ که می‌آید، ما اهل‌دلان به یاد ماشین و ماشین‌بازی و پیرمردهای جذاب چهارچرخ می‌افتیم و تا ته داستان تعلیق را در حوزه‌ی خودروهای کلاسیک درنیاوریم، ول کنِ معامله نیستیم. در این گذر کوتاه از تاریخ، همراه رینگ اسپورت باشید تا به همراه چندی از سیستمهای تعلیق، سفری به قرن بیستم داشته باشیم.
کالسکه؛ میهمانی برای چند قرن
در زمانی نه چندان دور، کالسکه‌ها محور اصلی حمل و نقل افراد در جوامع بشری بودند و پس از گذشت چندین قرن از تکامل کالسکه، نهایتا در اواسط قرن هجدهم میلادی، سیستم تعلیق با فنرهای شمش برای کالسکه به وجود آمد و این شد که کالسکه‌های لوکس در آن دوران، برای خودشان رولز رویسی شدند. همانطور که خودتان مستحضرید، خودروهای درونسوز اولیه بسیار شبیه به کالسکه بودند (اصلا هر خودرو کالسکه‌ای بود که اسب نداشت) و از این رو تعلیق خودروهای آن دوران یعنی اواخر قرن نوزدهم میلادی، بسیار شبیه به کالسکه‌ها بود.
اولین خودروی با موتور درونسوز ساخته‌ی دست بشر، بنز پتنت موتور واگن، سه چرخهای بود که در قسمت جلو، اصلا سیستم تعلیقی نبود و در قسمت عقب نیز به رسم کالسکه‌ها، فنرهای شمش بیضوی توانایی دفع مقدار کمی از ضربات وارده از سمت جاده را داشتند.
بعد از اولین خودروی بنز، پژوی تایپ ۲ در سال ۱۸۹۰ با موتور دایملر ساخته شد؛ یک خودروی چهار چرخ فرانسوی که دیگر داستانش با موتور واگن بنز فرق میکرد، چون حالا سیستم تعلیق جلو هم به خودروها اضافه شده بود. سیستم تعلیق هر دوی این خودروها در قسمت عقب یک سیستم تعلیق صلب و وابسته با استفاده از فنرهای شمش بیضوی است.
در تعلیق جلوی خودروهای آن دوران نیز تا قبل از سال ۱۹۲۲، از تعلیق صلب و وابسته به همراه یک فنر شمش عرضی استفاده می‌شد که برآیند این دو محور تعلیق بدون استفاده از کمک فنرها (دمپر) یک خودرو با حرکت الاکلنگی و بالا و پایین پریدن‌های مداوم است؛ اما خب، این تازه شروع راه خودروسازی بود.
پیشنهاد می شود برای اطلاع از جدیدترین قیمت های سایپا به صفحه قیمت خودرو مراجعه نمایید.
لانچیا؛ تعلیق مستقل در دهه ۲۰!
برای ما ایرانی‌ها که هنوز هم خودروسازی‌هایمان خودروهای با تعلیق عقب غیرمستقل با نام خودروهای مثلا روز! تولید می‌کنند، شاید وجود خودرو با تعلیق مستقل در سال ۱۹۲۲ عجیب باشد اما لامبدا، خودروی ساخته شده تحت نظر نوآور و راننده مسابقه‌ای ایتالیایی، وینچنزو لانچیا، در سال ۱۹۲۲ اولین خودروی با تعلیق جلوی مستقل بود که هم از سیستم تعلیق مستقل ستون لغزنده به همراه اولین کمک فنر استفاده کرده بود و هم شاسی آن با اتاق یکپارچه بود؛ مگر تعریف انقلاب چیزی جز این است؟
با وجود اینکه تعلیق جلوی خودروها از همین سال شروع به تغییر کرد و تا سال ۱۹۳۲ تقریبا تمام خودروهای ساخته شده مجهز به تعلیق جلوی مستقل شدند، اما تعلیق عقب در این خودروهای دیفرانسیل عقب همچنان تعلیقی ساده و صلب بود.
اگر مایل به دنبال کردن دیگر مقالات کلاسیک رینگ اسپورت هستید، صفحه گاراژ را از دست ندهید.
سیتروئن؛ پرچمدار طبق جناغی دوبل
روزالی و ترکشن آونت، نام‌هایی آشنا برای فرانسوی بازها هستند که سالها پیش یعنی در سال ۱۹۳۴ اولین سیستم تعلیق با طبق‌های جناغی دوبل را استفاده کردند. این دو پیرمرد فرانسوی که سال‌هاست فقط در موزه‌ها حضور پررنگ دارند، ۲۱ سال قبل از اینکه کمپانی‌های شرقی مانند تویوتا دست به استفاده از طبق جناغی بزنند، از چنین سیستم تعلیقی بهره بردند. چنین نوآوری در ساخت خودرو در آن دوران، سیتروئن را به یکی از پرچم‌داران نوآوری در تعلیق خودروهای تولید انبوه تبدیل کرد؛ سیتروئنی که دهه‌های بعد نیز به بزرگانی چون سیتروئن دی-اِس جان بخشید.
سیستم تعلیق طبق جناغی دوبل با ایجاد هندلینگی فوق العاده که حتی تا دهه اول قرن حاضر در خودروهایی چون پژو ۴۰۷ مورد استفاده بود، با ظهور تعلیق مکفرسون در دهه ۵۰ میلادی، کمتر مورد استفاده قرار گرفت و هم اکنون نیز با ظهور سیستمهای تعلیق فعال، استفاده از این نوع تعلیق مستقل رو به افول رفته است.
تحول همه با جنگ؛ تعلیق هم عضوی از همه بود
می‌توان گفت که گاهی خودروهای دهه هشتادی پایین رده نیز تعلیقی بسیار پیشرفته‌تر از خودروهای قبل از جنگ جهانی دوم داشته‌اند (جنگ خانمان‌سوزی که خودروسازی را سالها مختل کرد)، اما تجربه‌ي جنگ دنیای خودرو را منقلب ساخت. معلوم نیست که چه خودروساز خلاقی اولین بار خودرویی با تعلیق مستقل همه چرخ‌ها تولید کرد اما مطمئنا این اتفاق در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم یعنی ۱۹۴۵، به وفور اتفاق افتاد و خودروسازها یکی پس از دیگری به این نوع آرایش سیستم تعلیق روی آوردند.
یکی از بزرگترین خودروسازهای شرقی، مطمئنا تویوتاست که در سال ۱۹۴۷ در اولین خودروی سواری خود پس از جنگ به نام تویوپت اِس-اِی (که امروزه با نام تویوتا کرون تولید می‌شود)، با بهره‌گیری از طراحی و تکنولوژی‌های به کار رفته در خودروهای فولکس واگن و پورشه، یکی از اولین خودروهای با تعلیق چهارچرخ مستقل در دنیا را ساخت.
ساخت چنین خودروهایی در آن دوران، یک مشکل عظیم داشت و آن هم اینکه با وجود مستقل بودن تعلیق، ضعف در طراحی مثلا تعلیق‌های با اکسل آونگی باعث ایجاد ایراداتی مانند امکان به زمین گیر کردن دیفرانسیل عقب یا سختی تنظیم زوایا می‌شد و از این رو تا زمانی که مکانیزم سیستمهای تعلیق دچار تحول نشده بود، چنین سیستمهای تعلیق چهار چرخ مستقلی مشکلات فراوانی را به وجود می‌آوردند که البته با اختراع مک فرسون و سپس مولتی لینک، اکثر مشکلات مرتفع گردید.
مکفرسون؛ از دهه ۵۰ تا همیشه
شاید تا کنون نام هیچ خودرویی را نشنیده باشید اما نام مکفرسون را حتما شنیده‌اید! آقای مکفرسون از مهندسان ارشد پروژه شورولت کدت بود که به فورد پیوست و در اولین سالهای حضور او در فورد، اولین خودروی با تعلیق مکفرسون متولد شد که فورد کنسول نام داشت. کنسول که سال ۱۹۵۰ در نمایشگاه خودروی لندن معرفی و یک سال بعد وارد بازار شد، اولین حرکت موفق فورد در بازار خودروهای سواری خانوادگی بود.
تعلیق مکفرسون، جزو سیستمهای تعلیق ساده‌ای است که با وجود قطعات و هزینه ساخت و طراحی کمتر نسبت به طبق جناغی دوبل، تنها مقدار کمی از هندلینگ در آن فدای هزینه‌ها شده و به علاوه در طراحی‌های ایمنی محور، انعطاف بیشتری را برای مهندسان فراهم می‌آورد. از سال ۱۹۵۰ تا الان که در سال ۲۰۲۱ هستیم، مک فرسون پراستفاده‌ترین آرایش سیستم تعلیق جلو در خودروهای سواری است و بسیاری از اساطیر دنیای خودرو را همراهی کرده است.
پیشنهاد می شود برای مطلع شدن از جدید ترین اخبار خودرو صفحه اخبار خارجی خودرو را از دست ندهید.
باز هم سیتروئن؛ هیدرونیوماتیک یا هیدروپنوماتیک؟
اصلا اول بیایید این مشکل تلفظ را حل کنیم؛ ژرمن‌ها میگویند نویماتیش، فرانسوی‌ها میگویند نوماتیک و روباه پیر استعماری‌ها و لاتین زبان‌ها میگویند نیوماتیک. با این تفاسیر یک نفر من را روشن کند که چرا ما ایرانی‌ها آن P اول کلمه را بر خلاف همه زبان‌های ریشه این کلمه تلفظ می‌کنیم؟
سال ۱۹۵۵ بود که سیتروئن اولین بار بر روی یک خودروی تولید انبوه، سیستمهای تعلیق معمول را بدون فنرهای مکانیکی به کار برد؛ همان ترکشن آوانتی که در دهه ۳۰ صحبتش بود اما این بار در سال ۱۹۵۴ و در محور عقب که برای ایجاد نرمی در سواری، از سیستمهای هیدرونیوماتیکی در آن استفاده شده بود.
یک سال بعد، سیتروئن با معرفی اسطوره‌ي همیشه ماندگارش، دی-اِس، امکان تنظیم ارتفاع سیستم تعلیق به کمک یک سیستم هیدرونیوماتیکی را به دنیای خودروهای تولید انبوه وارد کرد و این شد که یک سری عزیزان در کشور عزیزمان زانتیا را نه بخاطر ایمنی یک ستاره و امکانات منفی پنج ستاره بلکه به خاطر تعلیق نرم و تنظیم ارتفاع فابریکش می‌پرستند. تعلیق هیدرونیوماتیکی، در واقع تغییری در استفاده از کمک فنر بود وگرنه بر روی هرگونه از تعلیق‌های موجود، قابلیت اجرا دارد و گمان کنم ما ایرانی‌ها از پیشگامان نصب تعلیق هیدرونیوماتیک افترمارکت باشیم!
خودروسازی بدون مرسدس؟ هرگز!
شاید دیگران من را متهم کنند به مرسدس فن بودن اما واقعیت این است که مرسدس بنز در هر زمینه‌ای حداقل یک نوآوری داشته است. اگر مثلا بخواهیم از آپشن‌های فلان خودروی کره‌ای تعریف کنیم، تعداد زیادی از آنها را مرسدس در دهه هشتاد و نود معرفی کرده است و ایمنی امروز خودروهای‌مان (البته خودروهای بازار جهانی، نه پراید صبا بدون ایربگ و ای‌بی‌اس!) مدیون تکنولوژی‌های معرفی شده توسط مرسدس بنز است!
سیستم تعلیق خودروهای خیابانی و تولید انبوه پس از دهه پنجاه میلادی تا سال ۲۰۰۰ و تکامل سیستمهای تعلیق فعال، تنها یک تغییر مهم را به چشم خود دید و آن هم طراحی و سپس معرفی یک نوع از سیستمهای تعلیق جدید بود که برایش مستقل و غیر مستقل فرقی نداشت و همه را به چشم فرزندانش می‌دید.
شاید تا کنون نام C111 را شنیده باشید، خودروی آزمایشی مرسدس بنز در دهه شصت و هفتاد میلادی که شاید اگر پایش به خیابان‌ها می‌رسید، یک اسطوره به اساطیرمان اضافه می‌شد. این پروژه تحقیقاتی مرسدس که رخ دلربایی دارد، خاستگاه سیستم تعلیقی به نام مولتی‌لینک است که عملا روی اتاق ۲۰۱ و سپس ۱۲۴ مرسدس بنز معرفی شد.
همانطور که از نام این نوع تعلیق پیداست، شیرازه سیستم تعدادی بازو (عموما چهار یا پنج عدد) هستند که اکثرا توانایی حرکت حول یک نقطه را داشته و به کمک هم، حرکت چرخ را مقید می‌سازند؛ این یعنی مهندسین به کمک مولتی‌لینک می‌توانند ضمن حفظ نرمی سواری، هندلینگ خوبی را برای خودرو به ارمغان بیاورند. مولتی‌لینک میتواند بصورت مستقل و یا روی یک اکسل یکپارچه اجرا شده و فرقی ندارد که کدام محور برای اجرای این نوع تعلیق انتخاب شده است. البته به دلیل سختی طراحی و اجرا و متعاقبا هزینه‌ی بالای نصب چنین سیستم تعلیقی، این سیستم بیشتر در محورهای عقب که فرمان‌پذیر نیستند اجرا شده و در محورهای جلو به ندرت دیده می‌شود.
جهت مطالعه‌ی اطلاعات بیشتر در مورد سیستم تعلیق مولتی‌لینک، کلیک کنید.
خودروی خوب، تعلیق خوب
یک خودروی خوب، لزوما تعلیق خوبی دارد اما هر خودرویی که تعلیق خوبی دارد، میتواند خودروی خوبی نباشد. گزاره‌ی پیشین در مورد کلاسیک‌ها هم صدق میکند؛ چه بسیارند خودروهایی در طول تاریخ که روی تعلیق آنها تبلیغات ویژه‌ای شد، که الحق سیستم تعلیق خوبی داشتند، اما دیگر اجزایشان به خوبی تعلیق‌شان نبود و به تاریخ پیوستند.
از سال ۱۸۸۸ و اولین سفر برتا با خودروی موتور واگن بنز تا کلاسیک‌های مدرن دهه هشتادی، شمار بسیاری از سیستمهای تعلیق برای خودرو اختراع و استفاده شدند و بعضی هم از یاد رفتند؛ اما آنها که ماندند، دنیایی را از خودروهای نرم امروزی شکل دادند که علاوه بر نرمی و راحتی سواری، به راحتی با موتورهای چند صد اسب بخاری کنار می‌آیند در حالی که حداکثر ۲.۵ درجه به اتاق خودرو تکان وارد می‌کنند.
داستان تعلیق خودروهای تاریخی، داستانی‌ست مفصل که ساخت یک سریال چند فصلی را می‌طلبد اما در یک صفحه کوچک رینگ اسپرت، می‌توان خلاصه‌ای از این داستان را خواند و برای چند دقیقه، از ترکیب علم خودروسازی و عشق ماشین‌بازی لذت برد. باشد که این لذت در تمام لحظات زندگی خودرویی انسان، صیقل دهنده‌ی شیشه عمر مدرن و مکدر بشر امروز باشد.
سوالات متداول
- اولین خودروی درونسوز بشر، اختراع چه کسی بود؟
کارل بنز، مهندس آلمانی در سال ۱۸۸۵ اولین خودروی درونسوز بشر را که سه چرخ داشت، به جهان معرفی کرد.
- سیستم تعلیق مستقل اولین بار روی کدام خودرو نصب شد؟
لانچیا لامبدا در سال ۱۹۲۲ اولین خودروی جهان با سیستم تعلیق مستقل در چرخهای جلو بود.
- اولین خودروی تویوتا پس از جنگ جهانی دوم چه نام داشت؟
تویوپت اس‌ای، اولین خودروی تویوتا پس از جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۷ بود که از اولین خودروهای مجهز به سیستم تعلیق تمام مستقل است.
- تفاوت سیستم تعلیق طبق جناغی دوبل با مک فرسون چیست؟
در سیستم طبق جناغی دوبل، هر دو طبق سگدست را به شاسی متصل کرده اند اما در سیستم مکفرسون، این اتصال تنها توسط یک بازو که میتواند طبق جناغی هم باشد، بین سگدست و شاسی برقرار است. همچنین در سیستم طبق جناغی دوبل، قسمت تحتانی کمک فنر به طبق زیرین متصل است اما در سیستم مکفرسون، این قسمت کمک فنر به قسمت بالایی سگدست متصل شده است.
- سیستم تعلیق هیدروپنوماتیک چیست؟
سیستم تعلیق هیدرونیوماتیک یا هیدروپنوماتیک، نوعی از سیستمهای تعلیق است که بدون هیچ تغییری در اصل طراحی مکانیزم تعلیق در خودرو، تنها جایگزین کمک فنر شده تا سواری نرم‌تر و امکان تنظیم ارتفاع را برای خودرو مهیا سازد. از مهم‌ترین سازندگان این سیستم سیتروئن و مرسدس بنز را می‌توان نام برد.
- کدام کمپانی تعلیق مولتی لینک را معرفی کرد؟
مرسدس بنز در خلال پروژه C111 در سال ۱۹۶۹، اولین بار از تعلیق مولتی لینک در محور عقب بهره برد و به صورت تولید انبوه در اتاق‌های ۲۰۱ و ۱۲۴ مورد استفاده قرار داد.
- طراحی تعلیق برای کدام خودروها سخت‌تر است؟
در خودروهای دیفرانسیل جلو، طراحی تعلیق به دلیل آن که جعبه فرمان و پلوس‌ها به چرخ متصل بوده و درجات آزادی بیشتری نسبت به تعلیق عقب دارد، سخت‌تر بوده و نیازمند اعمال ملاحظات بیشتری در ایمنی طراحی است.
